گردشگری محرم در آذربایجان شرقی - وبلاگ پاورست

اگر علاقمند به سفر با بهترین تور خرداد 99 کانادا هستید با ما همراه شوید، با مجری مستقیم تور کانادا از تورنتو، مونترال و ابشار نیاگارا دیدن کنید و بهترین تجربه سفر را داشته باشید.

برگزاری آیین های خاص ایام محرم در شهرها و مناطق مختلف دنیا، متفاوت است. بیشتر افراد مشتاق شرکت در این برنامه ها و آشنایی با دنیای فکری و اعتقادی عزاداران هستند. در این میان گردشگری محرم می تواند گزینه مناسبی برای سیر در اعتقادات مردم باشد. این نوع از گردشگری علاوه بر جنبه فرهنگی، برای رونق اقتصاد منطقه هم نقش موثری دارد.

فعالان گردشگری در تلاشند که برای تمام فصول سال گردشگر داخلی و خارجی جذب نمایند و در این راستا باید برای تک تک روزهای سال برنامه ریزی نمایند. مراسمات عزاداری ایام محرم می تواند مشتاقان و علاقمندان زیادی داشته باشد که برای دیدن این رویداد عظیم قدم بر دیار آذربایجان بگذارند.

گاهی حتی خود ایرانیان از بیشتر آداب و رسوم استان های دیگر آگاهی ندارند ولی با صرف هزینه زیاد برای دیدن مراسمات به کشورهای دیگر سفر می نمایند. شاید بهتر است سال جاری برای عزاداری از محدوده خود خارج شده و سری به شهرهای دیگر ایران بزنیم.

انتخاب شدن تبریز، از طرف سازمان همکاری کشورهای اسلامی به عنوان پایتخت گردشگری کشورهای اسلامی برای 2018، فرصت بی نظیری را پیش روی آذربایجان شرقی و تبریز قرار داده است. تهیه کتاب، بروشور، فیلم، مستند و...در مورد محرم و انواع مراسم عزاداری در این ایام، نقشی مهم و تاثیرگذاری در معرفی فرهنگ اعتقادی مردم و نحوه عزاداری آن ها به عنوان رویداد مذهبی و فرهنگی دارد.

در تبریز خانه های تاریخی زیادی در کوچه پس کوچه ها وجود دارد که امروزه متروکه مانده اند که با برگزاری برنامه های آیینی هم چون شبیه خوانی، روضه خوانی، تعزیه خوانی و پرده خوانی در این خانه ها می توان تجربیات بی نظیری را در دفترخاطرات گردشگران خارجی ثبت کرد.

برگزاری مراسم در امامزاده ها و مساجد متبرک که بعضی از خود این اماکن در فهرست آثار ملی ثبت شده اند و دعوت از گردشگران برای شرکت در این مراسمات، علاوه بر بازدید از آثار تاریخی و فرهنگی می تواند نشان دهنده صندلی امامزاده ها و مساجد در زندگی ایرانیان باشد.

تاسیس موزه محرم در محل خانه صحتی مربوط به دوره قاجار در محله راسته کوچه در اولین قدم برای گردشگری محرم کار ارزشمندی است ولی کافی نیست! گردشگر خارجی که اطلاعات چندانی در مورد محرم ندارد باید بعد از بازدید، وقتی از پله های خانه صحتی پایین می آید، اطلاعات کلی در مورد امام حسین(ع) و دلیل برگزاری این مراسمات عزاداری داشته باشد. در این راستا بهتر است تمامی توضیحات به زبان انگلیسی و به صورت تفصیلی نوشته گردد.

مهدی رسولی، راهنمای موزه محرم در گفت وگو با خبرنگار خبرنگاران، منطقه آذربایجان شرقی، با اشاره به اهمیت این موزه در معرفی محرم گفت: بیشتر نمادها و علم ها از روستاهای اطراف جمع آوری شده اند تا در این مکان حفظ و نگهداری شوند. اغلب بازدیدنمایندگان از گردشگران داخلی هستند و متاسفانه گردشگران خارجی از وجود آن اطلاع چندانی ندارند. در این میان راهنمایان تور به عنوان حلقه ارتباطی بین گردشگر و مقصد، نقش موثری در معرفی این موزه می توانند داشته باشند.

وی از برگزاری مراسم عزاداری در این خانه اطلاع داد و اضافه نمود: از ساعت 5:45 تا 9 صبح مراسم عزاداری و صبحانه بر پا می گردد. گردشگران پس از بازدید از اشیاء ، لوازم و تصاویر مراسمات مناطق مختلف آذربایجان شرقی در موزه، می توانند با شرکت در مراسم عزاداری از نزدیک شاهد درک آن باشند. بی شک برای گردشگران خارجی نشستن پای سفره امام حسین(ع) در خانه تاریخی ایرانی تجربه ای غیر قابل تکرار است.

مراسمات عزاداری آذربایجان در نوع خود بی نظیر است. ثبت 9 مورد از آیین های عاشورایی در فهرست آثار ملی کشور پتانسیل بالایی برای جذب گردشگر محسوب می گردد که می توان به آیین های عزاداری تیمچه مظفریه تبریز، مشعل گردانی روستای شیشوان عجب شیر، تخته زنی روستای فیروز سالار آذرشهر، شاخسی- واخسی(شاه حسین- وای حسین) تبریز، علم گردانی روستای سیه سران جلفا، شبیه خوانی شهر بخشایش، علم بندی و الله الله حسینا و اینا شهرستان مراغه و شمع گذاری (شمع پایلاما) از جمله آیین های عاشورایی هستند که تا به امروز از آذربایجان شرقی در فهرست آثار ملی کشور اشاره نمود.

شرکت در مراسم عزاداری بزرگ ترین بازار سرپوشیده دنیا و دیدن بازار به آن بزرگی و عظمت که برای ابراز تاسف از اول محرم سیاه پوش می گردد و چندین روز مانده به تاسوعا و عاشورا خرید و فروش در آن تعطیل و هیئت های عزاداری در آن به عزاداری می پردازند.

مریم ابوالفتحی، کارشناس مردم شناسی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در گفت وگو با خبرنگار خبرنگاران، منطقه آذربایجان شرقی، با تاکید بر تنوع مراسمات عزاداری محرم در نقاط مختلف استان گفت: واقعه کربلا با گذشت حدود 1300سال با سنت ها، شعائر، مراسمات و آیین های خاص در زندگی مردم دیده می گردد.

ابوالفتحی با اشاره به این که مشعل گردانی در روستای شیشوان عجب شیر برگزار می گردد، گفت: زمان این مراسم شب تاسوعا و شب عاشورا است که با آتش زدن 72 پارچه کهنه گلوله شده به یاد شهدای کربلا انجام می گیرد.

وی از مراسم تخته زنی در فیروزسالار آذرشهر یاد کرد و اضافه نمود: تخته زنی در عصر تاسوعا و صبحگاه عاشورا برگزار می گردد که اشعار در تاسوعا و نوع تخته زنی با ریتم خاص به نیت ازدواج حضرت قاسم(ع) و در عاشورا با نوحه و اشعاری هجیل و با ریتم غمزده که بیانگر شهادت حضرت قاسم(ع) است.

کارشناس مردم شناسی در مورد رسم قدیمی دیگر به نام شاخسی واخسی خاطر نشان کرد: این مراسم مختص منطقه آذربایجان است که افراد در دو ردیف مجزا قرار گرفته و اشعار و نوحه هایی را سر می دهند و در جواب گروه دیگر پاسخ می دهند. سردسته باشی یا شاخسی باشی کنترل و هماهنگ کردن دو ردیف را برعهده دارد.

وی به علم گردانی در روستای سیه سران جلفا اشاره نمود و گفت: علم های حضرت ابوالفضل (ع) صبح عاشورا توسط فرد خاصی که علم گردان نام دارد گردانده می گردد و در گذشته علم گردان از سید محل انتخاب می شد. در روزهای اول محرم در زمان شکل گیری دسته عزاداری روستا، علم ها یکی یکی وارد و در میدان گردانده می شوند.

وی به ثبت مراسم شبیه خوانی در فهرست آثار ملی اشاره نمود و اضافه نمود: این مراسم در طول دو ماه محرم و صفر در اغلب نقاط مراغه که معروف ترین بخش شهر بخشایش است و نیز در قراملک تبریز برگزار می گردد و گاهی از صبح عاشورا تا بعد از ظهر ادامه می یابد و بعد از اذان مغرب هم مراسم شام غریبان است.

وی از برگزاری سنت قدیمی علم بندی در آذربایجان شرقی اطلاع داد و اضافه نمود: این مراسم در شهر مراغه واقع در محله دروازه مراغه در سومین روز محرم برگزار می گردد. سرپرست هیئت ها پارچه و روسری ها را برروی علم نصب می نمایند که ارتفاع آن به 50 متر می رسد. علم را در مسجد لباس می پوشانند و با سلام و صلوات به میان جمعیت می آورند و تا اربعین به همان صورت برافراشته می ماند و 28 صفر گروه های سینه زنی و نوحه خوانی مراغه علم را برداشته و به مکان قبلی منتقل می نمایند. بر بالای علم پنجه یا تیغه نصب می گردد.

ابوالفتحی در مورد مراسم الله الله حسینا و اینا (الهم لبیک) گفت: در صبحگاه عاشورا گروه های عزاداری در حالی که کفن بر تن و یا حوله ای به نشانه احرام بر بدن پوشیده اند به حسینیه حاج غفار مراغه و بعد از نماز صبح به طرف میدان بزرگ که علم در آن برپاست می فرایند. در این جهت نوحه های خاصی با مضمون الله الله حسینا و اینا یعنی خدایا خدایا حسین کجاست را به حالت حرکت در صفا و مروه سر می دهند.

وی با تاکید بر مراسم شمع گذاری، اضافه نمود: در غروب تاسوعا هر کس در طول سال برای گگرددن مسئله ای نذر نموده است باید به درب 41 مسجد برود و در هر کدام شمع روشن کند. گفته می گردد در قدیم به دلیل نبود برق و چراغ، روشنایی هیئت ها از این راه تامین می شد.

کارشناس مردم شناسی در مورد ترویج گردشگری محرم، گفت: اگر بعضی افراطی گری و بدعت ها و تشریفات بی معنی از عزاداری ها حذف گردد، می توان با رونق گردشگری محرم به توسعه فرهنگ اسلامی ایرانی در جوامع مختلف کوشید و علاوه بر جنبه فرهنگی، مزیت مالی هم به دنبال خواهد داشت.

وی اضافه نمود: چیدمان و آماده سازی شهرها و روستاها با انواع رنگ پرچم ها و نوع پوشش مردم عزادار برای گردشگران جالب است و نوعی جاذبه برای آنان محسوب می گردد.

لازم به ذکر است، ثبت شدن 9 مورد از آیین های عزاداری آذربایجان شرقی در فهرست آثار ملی کشور، تاسیس موزه محرم، وجود خانه های تاریخی، مساجد و امامزاده ها و امکان برگزاری بعضی مراسمات در آن ها و انتخاب تبریز به عنوان پایتخت گردشگری کشورهای اسلامی برای سال 2018 فرصت های بی نظیری را پیش روی توسعه گردشگری قرار می دهد که ضرورت دارد با برنامه ریزی دقیق، از این فرصت پیش آمده نهایت بهره را ببریم.

گزارش از: پریا توفیقی - خبرنگار خبرنگاران، منطقه آذربایجان شرقی