وظیفه ما در قبال محیط زیست کوهستان چیست؟ - وبلاگ پاورست

به گزارش، آدم هایی که در بالا و پایین های زندگی وا نمی دهند، در نظر ما مثل کوه محکم اند؛ وقتی می خواهیم خیال کسی را بابت حضور و حمایت مان راحت کنیم، می گوییم مثل کوه پشتتم. اگر بخواهیم کاری را شاق و بعید جلوه بدهیم، یاد فرهاد کوهکن می افتیم، اما حالا وضع فرق نموده است. کوه ها انگار خیلی هم محکم و قوی نیستند و کندن و ویران کردن شان کار چندان شاقی نیست، شاید هم زور بشر بیشتر شده است که کوه را می برد و می تراشد و بیمار و بی رمق رها می نماید.

یکی در دل کوه جاده می سازد، یکی ویلا؛ یکی در جست و جوی سنگ قیمتی و گیاه کمیاب، خاکش را می روبد و دیگری صافش می نماید تا سرگرمیگاه علم کند. عده ای بین کوهستان و زباله دانی فرقی نمی بینند و برای عده ای دیگر کوه، شکارگاهی است و گونه های جانوری اش، سیبل های متحرکی که زدن و کشتن و خوردن شان اسباب سرگرمی است. خلاصه هرکس طلبی از کوه دارد هر طور که شده وصولش می نماید. امروز یعنی 19 سپتامبر به مناسبت روز جهانی حفاظت از محیط زیست کوهستان به خودمان یادآوری می کنیم که چرا اجازه نداریم به حریم کوه ها تعرض کنیم و چه وظیفه ای در قبال شان داریم تا همچنان بالنده و آزاد بمانند، نه افتاده و زمین گیر.

ما در برابر محیط پیرامون مان مسئول هستیم؛ درست است که یک عده نام و رسم شان مسئول است و بابتش حقوق می گیرند و گاهی هیچ کاری نمی نمایند، اما این قضیه مسئولیت را از ما ساقط نمی نماید. در ادامه در مطلبی با اسم اعداد در باره کوهستان چه می گویند؟ راجع به اهمیت و نقش مستقیم کوه ها در زندگی انسانی خواهیم گفت، اما این تنها یک وجه ماجراست؛ کوه ها زیستگاه گونه های جانوری و گیاهی بسیاری هستند و ما حتی اگر پای خودمان هم درمیان نباشد، اجازه نداریم با تعرض به کوه، حیات موجودات دیگر را به خطر بیندازیم. شاید فکر کنید مخاطب این پرونده شما نیستید، چون نه کوه خواری می کنید، نه شکار می روید و نه تا حالا شعله کبریت و فندک تان، باعث آتش سوزی های کوهستان ها شده است. خب البته بابت این چیز ها باید به خودتان تبریک بگویید، اما شما هنوز هم در برابر کوه ها مسئول اید؛ اگر اهل کمپ زدن در ارتفاعات هستید، اگر به طور حرفه ای یا آماتور کوهنوردی می کنید و اگر در اطراف تان کسانی دارند به کوه ها آسیب می رسانند، خب چه کار می گردد کرد؟

باید بدانید که هر کوه، ظرفیت پذیرش توریست تعیینی دارد که اگر از آن تجاوز گردد، کوبیدگی و فرسایش خاک را در پی خواهد داشت. برنامه های کوهنوردی عموما یک روز آخر هفته را برای گردش انتخاب می نمایند و سیل کوهنوردان بی توجه به آن که کوه اصلا ظرفیت چنین جمعیتی را ندارد، روانه قله می شوند.

حتما از کوهنورد های با تجربه شنیده اید که بهتر است در جهت های پاکوب حرکت کنید و شاید در شرح برای تان گفته باشند که این ملاحظه برای حفظ ایمنی خودتان ضروری است. اما ماجراجو ها و کله شق ها گوش شان به این حرف ها بدهکار نیست و ترجیح می دهند جهت های میان بر و راه های تازه را امتحان نمایند، چون به جرئت و جسارت خودشان اطمینان دارند؛ خب ضروری است بدانید که این کار یک تصمیم شخصی نیست بلکه باعث از بین رفتن پوشش گیاهی و فرسایش خاک در نقاط بیشتری از کوه می گردد.

کسی هست که نداند جا گذاشتن زباله در طبیعت به هیچ وجه مجاز نیست؟ خب گرچه این موضوع بدیهی به نظر می رسد باز هم کوه ها مملو از زباله اند. البته کوهنورد های حرفه ای معمولا نه تن ها زباله نمی ریزند که در قالب گروه های داوطلب، رد خودخواهی دیگران را هم پاک می نمایند. اما نکته مهمی که شاید درباره زباله ندانید این است که حتی پسماند های تجزیه پذیری مثل به جای مانده غذا و پوست میوه هم باعث آلودگی می شوند و تجزیه کامل شان گر چه از موادی مثل پلاستیک سریع تر انجام می گردد، اما باز زمان می برد پس به خیال آن که این مواد به کود تبدیل خواهند شد، در طبیعت رهای شان نکنید.

گیاهانی که روی کوه می رویند، قرار نیست با ما روی زمین آورده شوند، به چند علت؛ وقتی گیاهان کوهی را می چینیم، فرصت گلدهی و گرده افشانی را از آن ها می گیریم و باعث انقراض شان می شویم. گیاهان در ارتفاعات با جذب شدن آب در خاک، جلوی جاری شدن آب و سیلاب را می گیرند پس در نهایت دود زمینی که لخت می گردد، توی چشم خودمان می رود. نکته مهم دیگر آن که بسیاری از این گیاهان، خوراک گونه های جانوری هستند و چیدن و سوزاندن شان، زندگی این حیوانات را به خطر می اندازد.

در ارتفاعات پرتردد، پناهگاه هایی ساخته می گردد که ظاهرا اقدامی برای تأمین آسایش و امنیت کوهنوردان است، اما به علت استفاده از مصالح ناسازگار با محیط زیست در آن ها عملا باعث آسیب به کوهستان می شوند. غیر از مصالح، اصولا برپایی این نوع پناهگاه ها مصداق ساخت و ساز در کوه هاست که آلودگی صوتی و زیست محیطی را در پی دارد. شما به اسم یک کوهنورد و به اسم کسی که در سرمایه ملی کوهستان سهمی دارید، باید مراجع مربوط را وادار کنید تا در برابر کوچک ترین اقدامی در ارتفاعات پاسخ گو باشند و به جای تخریب طبیعت، کمپ های موقتی و فصلی بر پا نمایند.

پر واضح است که نکات پیش گفته درباره کمپر ها هم صدق می نماید، اما این گروه دوم، چون نسبت به کوهنوردی سرگرمیی زمان بیشتری را در طبیعت می مانند، باید حواس شان به چیز های بیشتری باشد؛ از جمله به توالت رفتن در ارتفاعات! برخی ها معتقدند مدفوع انسانی درحکم کود نه تن ها برای طبیعت ضرری ندارد که اتفاقا مفید هم هست، اما این تصور اشتباه است. باران، باکتری های مدفوع را به جریان های آب مثل رودخانه ها منتقل می نماید و بیماری های عفونی به وسیله مدفوع انسان به راحتی شیوع می یابد. پس اگر در نزدیکی نهری کمپ زده اید - که از لحاظ ایمنی تصمیم اشتباهی است- برای اجابت مزاج دست کم 70 متر از آن فاصله بگیرید و حفره ای به عمق 15 تا 20 سانتی متر ایجاد کنید تا مدفوع در آن دفن گردد. دست های تان را در جریان آب نشویید و درعوض از ژل ضد عفونی نماینده بهره ببرید.

مدام می شنویم که نباید در طبیعت آتش روشن کرد، اما همچنان در کوه ها و جنگل ها و دشت ها آتش برپا می گردد. خب دست کم چطور آتش روشن کردن را یاد بگیریم. اگر در کوه یا هر جای دیگری کمپ می زنید، با خودتان منقل ببرید. اگر فراموش کردید، با چند تا سنگ روی قسمتی از زمین که گیاهی بر آن نروییده است، اجاقی بسازید و آتش را در آن شعله ور کنید. هیزم آتش تان را از چوب های خشک افتاده روی زمین فراهم کنید و شاخه درختان را نشکنید.

اگر به حیوانی برخوردید، به او نزدیک نشوید؛ لمسش نکنید و غذا به او ندهید حتی اگر به نظرتان رسید وای چه پرنده بامزه ای!. حیوانات در طبیعت برای غذا پیدا کردن نه تن ها به یاری انسان احتیاج ندارند که اتفاقا این کار می تواند به آن ها آسیب برساند؛ هم به علت نوع غذایی که ما مصرف می کنیم و برای معده حیوانات مناسب نیست و هم به این علت که اگر حیوان به غذای دستی عادت کند، توانایی شکار و ادامه حیاتش مختل می گردد.

ایجاد سر و صدا در کوهستان، نظم طبیعی آن را برهم می زند و در زمره انواع آلودگی طبقه بندی می گردد. پس همان طور که آب و خاک کوه نباید آلوده گردد، آلودگی صوتی و نوری هم مجاز نیست و بر زیست بوم تأثیر منفی می گذارد. اگر بچه ها را با خودتان به کمپ می برید، ضروری است پیش از سفر حتما همه این نکات را به آن ها آموزش بدهید و اگر حیوان خانگی همراهتان است، باید حواس تان را چندین برابر بیشتر جمع کنید تا رفتارش آسیبی به محیط کوهستان نزند.

به همان مقدار که چیدن گیاهان کوهی بین گروهی از کوهنورد ها طبیعی و رایج است، یادگاری برداشتن از طبیعت هم به عادت برخی از کمپر ها تبدیل شده است. هر آن چه که در محیط کوهستان وجود دارد، متعلق به همان محیط است و شما نباید آن را بردارید یا حتی جابه جا کنید. هیچ گیاهی حتی میوه کاج که به نظر عده ای وسیله ای ضروری برای تزیین خانه است و هیچ حیوانی حتی حشره کوچک خوش رنگی که می تواند کلکسیون حشرات تان را مجذوب کننده تر کند و هیچ جزء دیگری از طبیعت حتی یک تکه سنگ نباید توی کوله شما جا خوش کند.

اگر کوهنوردی، سرگرمی محبوب تان نیست و برای تعطیلات تان برنامه هایی غیر از کمپ زدن دارید، باز هم کوه ها به توجه و یاری شما احتیاج دارند. اصل 45 قانون اساسی می گوید معادن، دریاها، دریاچه ها، رودخانه ها و سایر آب های عمومی، کوه ها، دره ها، جنگل ها، نیزار ها و بیشه های طبیعی، ثروت عمومی به حساب می آیند و طبق مصالح عامه باید نسبت به آن ها عمل گردد. خب واضح است که کوه خواری و آواره کردن گونه های حیوانی و از بین بردن گونه های جانوری کوهستان ها و تحمیل تبعات زیست محیطی به زندگی امروز ما و نسل آینده، با مصلحت عمومی منافات دارد.

حالا که می دانیم هر نوع دست درازی به طبیعت از جمله کوه ها، تصرف عدوانی به تعداد می رود، موظف هستیم در صورت مواجهه با این رفتار، فارغ از این که چه کسی و چه نهادی و با چه اندازه برخورداری از قدرت مشغول انجامش است، آن را گزارش بدهیم حتی اگر ته دل مان بدانیم زور ما به گردن کلفت های کوه خوار نمی رسد. ما به هر حال باید کوشش مان را بکنیم و خب در مواردی گزارش های مردمی و پیگیری های متعدد توانسته است پروژه های آسیب رسان به طبیعت را متوقف کند یا دست کم جلوی صدمه های احتمالی آینده را بگیرد.

مصادیق کوه خواری، تعیین هستند و در همین پرونده هم به اختصار به آن ها اشاره نموده ایم. با این حال یادآوری اش بی فایده نیست؛ هر نوع تغییر کاربری در تپه ها و کوه ها معادل کوه خواری است. ساخت جاده، تله کابین، تفرجگاه، فرودگاه، رستوران و مجتمع های مسکونی در ارتفاعات، نمونه های رایج کوه خواری است که روز به روز هم بیشتر می شوند و به نظر نمی رسد جز در حوزه حرف، تصمیمی برای مبارزه با آن وجود داشته باشد. با این حال نهادی که به اسم متولی کوه ها معرفی شده، سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری است؛ گر چه به گفته مدیرکل دفتر آموزش و مشارکت های مردمی سازمان حفاظت از محیط زیست، در این سازمان بخش مجزایی برای کوه ها و آمار مدونی درباره اندازه کوه خواری وجود ندارد. خب در چنین شرایطی احساس مسئولیت کردن در برابر کوه ها کار آسانی نیست، ولی دقیقا به همین علت است که کوه ها بیشتر از هر زمان دیگری احتیاج دارند کسی مثل کوه پشت شان بایستد! پس این شما و این هم تعداده سامانه سازمان جنگل ها که موظف به پاسخ گویی است: 1504.

از آن جایی که کار از محکم کاری عیب نمی نماید، بهتر است راه های دیگری هم برای پیگیری و گزارش کوه خواری پیدا کنیم. سال گذشته معاون وزیر راه و شهرسازی از راه افتادن سامانه ای با تعداده 1656 اطلاع داد که کارش رسیدگی به گزارش های مربوط به تصرف زمین های ملی است. خب با توجه به این که نه کوه خواری، تعریف حقوقی تعیینی دارد و نه در زمین خواری قید شده است که ارتفاعات جزو زمین محسوب نمی شوند، این سامانه هم موظف است گزارش های مردمی درباره تصرف در کوهستان ها را پیگیری کند. سازمان منابع طبیعی و شهرداری ها هم از دیگر موسساتی هستند که باید به ما پاسخ بدهند چرا مرز بین کوه و دریا و خیابان و شهر و روستا درحال مخدوش شدن است و چرا سهم ما از زمین و آسمان مدام کمتر و کمتر می گردد.

خب حالا که با کوه ها، اهمیت و مسائل شان آشنا شدید، به مقدار کافی آماده هستید که یک خبر بد بهتان بدهیم و یک خبر خوب. هر دو خبر را عینا از زبان مدیر انجمن حفظ محیط کوهستان نقل می کنیم: دبیرکل سازمان ملل موظف است هر دوسال یک بار گزارشی از شرایط کوهستان های کشور های کوهستانی را به مجمع عمومی این سازمان ارائه دهد که این نشان دهنده اهمیت کوهستان و حفاظت از آن است و خبر بد آن که در ایران با وجود این که تخریب شدیدی در کوه ها داریم، اما اقدامات خاصی از سوی دستگاه های دولتی نمی بینیم و اگر هم کاری تا به امروز انجام شده، از سوی نهاد های غیردولتی بوده است. حالا اهمیت احساس تکلیف ما برای محافظت از کوه ها بیشتر معلوم می گردد؛ کوه های سربلند و بی پناهی که قرار بود پناهگاهی امن در کره زمین باشند، اما ما مستقیم یا غیرمستقیم به آن ها آسیب زدیم و حالا وقت جبران است.

منبع: زندگی سلام