اوج استراتژی دفاع متحرک عراق چه بود؟ - وبلاگ پاورست

به گزارش گروه فرهنگی خبرنگاران، ضربات مهلک بهمن 1364 در عملیات والفجر 8، شروعی بر تغییرات بنیادین ارتش عراق بود. با در اختیار گرفتن فاو، ارتش عراق مجبور شد تا از شرایط دفاع ثابت خارج شده و به تقلید از رزمندگان ایرانی سیاست دفاع متحرک را در عرصه نظامی در پیش گیرد. این موضوع باعث تحرک و انگیزه نظامیان عراقی می شد و در صورت اشغال منطقه های از ایران، می توانستند از حیثیت ازدست رفته در شکست هایشان در برابر ایران، دفاع نمایند.

اهمیت فاو برای صدام به طوری بود که می گفت اگر نصف عراق منهدم گردد، باید منطقه فاو پس گرفته گردد.[1] این خواسته در شرایطی وجود داشت که نیروهای عراقی از دست یابی به چنین هدفی ناتوان بودند. به همین دلیل سیاست های نوی از سوی ارتش عراق در پیش گرفته شد که صدام با اشاره به تمرکز قوای ایران در جبهه فاو گفت

[باید] اهداف دیگری را غیر از شهر فاو، در طول مرز 1200 کیلومتری معین و به نیروهای ایران حمله کنید. حالا ما به این نتیجه رسیده ایم که اگر ارتش ما حمله نکند، نیروهای ایران حمله می نمایند و اگر در یک منطقه پدافند کنیم، پس از چند روز به همان اندازه تلفات می دهیم که معمولاً در حمله می دهیم. بنابراین برترین راه را در این یافتیم که فعلاً از فاو صرف نظر کنیم و در سایر جبهه ها به نیروهای ایرانی حمله کنیم[2]

برای اجرای چنین تصمیمی از سوی عراق اهداف و دلایل مختلفی، ازجمله؛ 1- جبران بخشی از شکست سیاسی در فاو، 2- خارج شدن از انفعال و به دست گرفتن ابتکار عمل در جنگ، 3- بازسازی روحی روانی نظامیان عراقی و حل مشکل افکار عمومی، 4- تجزیه کردن توان سپاه و ممانعت از اجرای عملیات در آینده[3] قابل ذکر است.

اولین تحرکات عراق در سیاست نو موسوم به استراتژی دفاع متحرک از تاریخ 1364/12/23 شروع شد که می توان به مجموعه عملیات زیر اشاره نمود؛

حمله به مهران، نقطه اوج استراتژی دفاع متحرک عراق بود و با پیروزی اولیه عراق، فرماندهان عراقی استراتژی نو خود را به صورت علنی آشکار کردند. منطقه مهران در تاریخ 1365/2/27 مجدداً به وسیله نیروهای عراقی اشغال شد و تبلیغات گسترده ای هم برای این اشغالگری از طرف رسانه های عراقی صورت گرفت تا وجهه نظامی خود را پس از شکست در فاو ترمیم نمایند و با عظیم نمایی، بتوانند با وعده تخلیه مهران، فاو را در اختیار بگیرند. نیروهای عراقی اعلام نمودند که تنها در مقابل عقب نشینی قوای ایران از منطقه ها عراق، به ویژه فاو، مهران را پس خواهند داد.[4] در این زمینه شعار رزمندگان عراقی جالب توجه بود که می گفتند مهران مهریه فاو است. [5]

در این زمینه رادیو بغداد اهداف صریح حکومت عراق را از اشغال مهران چنین تشریح کرد :

ما از همین لحظه آماده عقب نشینی مشروط از شهر مهران به یکی از این دو صورت می باشیم؛ ایران اصل عقب نشینی سراسری و کامل و غیرمشروط دو طرف به مرزهای بین المللی و عدم دخالت در امور داخلی را بپذیرد یا ایران عقب نشینی از مثلث فاو در برابر عقب نشینی عراق از شهر مهران را قبول نماید.[6]

در چنین شرایطی نیروهای ایرانی مطلع بودند که با توجه به اهمیت نظامی و استراتژیک فاو، همه کوشش ها و هدف اصلی عراق بازپس گیری این منطقه هست، اما مهران هم باید از اشغال دشمن آزاد می شد. آن ها در یک چالش نوی قرار داشتند؛ اینکه تمام کوشش و توان خود را صرف حفظ فاو نمایند یا با آزادسازی منطقه مهران استراتژی دفاع متحرک عراق را بی اثر نمایند!

از دست دادن منطقه ها مرزی، اثرات سوء بر روحیه نیروها و هم تبعات بدی در پی داشت و چنین ضرورت های سیاسی و نظامی برای بازپس گیری مهران بود که حتی امام خمینی (ره) مکرراً پیگیر این مسئله بودند، به طوری که دو بار به مسئولان جنگ فرمودند: پس مهران چه شد؟[7]

این موضوع باعث شد تا فرماندهان نظامی کوشش بیشتری در این زمینه داشته باشند و انجام این عملیات به صورت غافلگیرانه و سریعی انجام گردد. به طوری که اسیران عراقی درباره غافل گیر شدن خود در این عملیات گفتند ما اصلاً آمادگی نداشتیم که شما حمله کنید. ما می دانستیم که شما به مهران حمله می کنید ولی نه به این زودی. وقتی شما حمله کردید ما فکر کردیم ایذایی است. [8]

انجام عملیات کربلای 1 در میدان نبرد مستقیم به آزادسازی منطقه مهران و در میدان نبرد غیرمستقیم، به حفظ فاو منجر شد و موفقیت در این عملیات هم باعث شکست سیاست نظامی دفاع متحرک عراق شد.

در تائید این ادعا حتی رسانه های خارجی ازجمله خبرگزاری فرانسه در پی آزادسازی شهر مهران، گزارش داد: ناظران در خلیج فارس عقیده دارند که اشغال مهران به دست قوای ایران، شکست پذیری رژیم عراق به ویژه استراتژی نظامی نو آن موسوم به دفاع متحرک است.[9]

منابع:

[1] - روزشمار، ج 1/42، ص 21

[2] - روزشمار، ج 1/42، ص 21

[3] - تنبیه متجاوز، حسین اردستانی، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، 1379، ص 212.

[4] - عملیات کربلای 1(آزادی مهران، شکست استراتژی دفاع متحرک عراق)، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، 1384، ص 21.

[5] - روزشمار، ص 25

[6] - روزشمار، ج 1/42، ص 27

[7] - عملیات کربلای 1، ص 22.

[8] - همان، ص 24-25.

[9] - همان، ص 40.